Giuria federala da litteratura

Giuria federala da litteratura

Viver plain curaschi

«Il scriver è tschinquanta onns en retard a la pictura», ha constatà l'artist Brion Gysin avant in mez tschientaner. Tagliond texts cun in nizza en plirs tocs, ha el inventà il cut-up, ina tecnica da collascha che deriva dals cubists. Entant che tals gieus da recicladi e da montascha eran gia ina normalitad en la pictura, la musica, la cinematografia e la sculptura, al pareva la litteratura d'esser attaschada a las ideas dal passà: originalitad, autenticitad ed inspiraziun.

Sch'ils arts giessan a galop sco chavals da cursa sin la via dal progress, sin in traject infinit dal passà a l'avantguardia, pudess'ins dir ch'il scriver na para betg anc d'avair recuperà ses retard, perquai ch'el è restà fidaivel a ses desideri da dir. È la litteratura pia en retard? È ella, sco quai che Kenneth Goldsmith di, «en ina via tschorva», pia restada fitgada, perquai ch'ella n'è betg abla da navigar sin l'unda digitala, da sa distatgar da la figura dal scheni creativ per finalmain entrar cun gronds pass en il temp contemporan?

Spetgai! Il cudisch n'ha anc betg ditg ses ultim pled. El resta la manadira insurmuntabla d'in patratg che sa splega sur in lung temp e che, en vista ad in avegnir che sto adina puspè vegnir ditg, preferescha – sco tar La Fontaine – la perseveranza da la tartaruga als sigls targlinants da la lieur. Sche la Svizra fa patratgs, lura scriva, translatescha e publitgescha ella. Quest onn èn vegnidas proponidas 156 ovras a la giuria dal Premi svizzer da litteratura. Per l'emprima giada è la maioritad dals texts stada en franzos. En questa diversitad narra d'univers e d'esteticas, da la quala l'unic numnader communabel è la casualitad geografica da la Svizra, na vesain nus betg simplamain la reflexiun d'ina surproducziun endemica, mabain la conferma ch'il scriver resta quest med terriblamain efficazi – sche betg schizunt il meglier med – per far frunt a la realitad e per chapir tge ch'ans collia cun ella.

Oravant tut dat questa formidabla racolta da pleds che Christa Baumberger, Geneviève Bridel, Matthias Lorenz, Arno Renken, Elise Schmit, Niccolò Scaffai, Rico Valär, Prisca Wirz ed jau avain legì la stad, evaluà l'atun e celebrà la primavaira, perditga d'ina zunt legraivla extensiun da la domena da la litteratura. Durant ils ultims decennis ha questa extensiun transfurmà il cudesch en in object avert, nua che ficziun, spoken-word, teater, roman grafic u poesia pon s'imprimer e s'exprimer cun la medema pretensiun e cun la medema legitimitad. In svilup ch'ils Premis svizzers da litteratura accumpognan dapi lur creaziun, cun undrar texts d'artistas ed artists, da picturas e picturs, da sculpturas e sculpturs ch'èn sa decidids per il scriver, ma er cun premiar quest onn in'ovra, nua ch'il dissegn è ina cumponenta impurtanta. Las categorias s'avran, il sguard medemamain; spetgond la cumpariziun da quai che la perscrutadra Magali Nachtergael ha battegià «neolitteratura», nua ch'il cudesch, ch'è ditg vegnì venerà, è mo pli in sulet medium tranter auters, da la performanza sonora a la plattafurma digitala.

Il scriver è pelvair d'ina plaunezza radicala en cumparegliaziun cun ils mess da l'ultramodernitad. El prenda il preschent per il pled, e crai vinavant che nus pudain coexister en quest preschent, colliads tras il silenzi da la lectura. Ses agen ritmus è la pli bella resistenza cunter l'acceleraziun dal temp. Leger e scriver vul dir viver plain curaschi.

Thierry Raboud