Klaus Merz

© BAK / Julien Chavaillaz

Klaus Merz

Grond Premi svizzer da litteratura 2024

Klaus Merz è naschì l'onn 1945 e creschì si a Menziken en l'Argovia. El ha in diplom da magister secundar ed ha lavurà sco docent da lingua e cultura en ina scola spezialisada superiura. Dapi blers onns è Merz scriptur liber e viva ad Unterkulm (CH). Sias poesias, ses romans e ses raquints èn vegnids translatads en numerusas linguas ed undrads tranter auter cun il Premi da litteratura Hermann Hesse 1997, il Premi Gottfried Keller 2004, il Premi da lirica da Basilea ed il Premi Friedrich Hölderlin (tuts dus 2012) sco er ultimamain cun il Premi Rainer Malkowski (2016) e cun il Premi Christine Lavant (2018).

© BAK / Julien Chavaillaz

L'introspecziun e la densificaziun linguistica caracteriseschan l'ovra da Klaus Merz. Cun l'autur argovian vegn undrada ina vusch plitgunsch brausla, dentant fitg penetranta ed impurtanta, che ha in resun lunsch suror ils cunfins da la Svizra. Durant passa 50 onns dapi l'emprima collecziun da poesias Mit gesammelter Blindheit (1967) è sa sviluppada in'ovra fitg multifara: Ella cumpiglia lirica, prosa – raquints, novellas, curts romans ed essais – sco er tocs da teater, gieus auditivs e cudeschs d'uffants. Var 30 cudeschs èn collecziunads en in'ediziun cumplessiva. L'ovra crescha però vinavant e sondescha e tschertga precautamain en adina novas direcziuns: per exempel en la vita interna d'ina firma da la Bassa Centrala (firma, 2019) u en ils fastizs glischants da la regurdientscha (Noch Licht im Haus, 2023).

En in senn internaziunal è la litteratura da Klaus Merz francada regiunalmain. L'autur viva anc oz en il Wynental en l'Argovia, nua ch'el è naschì e creschì si. Sias figuras percunter sa sparpaglian, emigrants, sortiders e repatriads dattan vita a ses texts: per exempel il tat en la novella Der Argentinier(2009), che returna en ses vitg e che creescha là sco magister in agen «nov» mund. L'internaziunalitad da sia ovra s'exprima er en il grond dumber da translaziuns: en franzos, talian, englais e spagnol sco er en russ ed en persian.

Vesair! – uschia sa cloma il postulat che guida dapi blers onns la retschertga litterara da Klaus Merz. Quai è in moviment bufatg vers anen e vers anora ed a medem temp in spetgar cun pazienza, fin ch'ils maletgs s'impriman da sez sin la retina e restan sco regurdientscha. En quest senn n'èn betg mo las bleras poesias ed ils numerus essais quels che s'occupan da l'art figurativ e da la fotografia (Das Gedächtnis der Bilder, 2014), mabain tut ses texts èn «tocs visuals». Las poesias sa sviluppan plaunsieu, bleras dovran onns, e mintga pled che n'è betg absolutamain necessari, vegn eliminà. Quai è in process d'ina reducziun successiva. A la fin sa mussa il betg scriver «sco in act dal scriver sco tal». «Ils texts ston esser madirads bain» – quai è il credo, tenor il qual Klaus Merz sa lascha temp per che las impressiuns possian sfundrar, fin ch'ellas sa transfurman plaunsieu en litteratura. La finala resta mo pli l'essenza. Uschia per exempel en sia capodovra, il curt roman Jakob schläft (1997), cun il qual Klaus Merz ha gì in resun internaziunal. L'istorgia da famiglia raquinta da malsognas, da blessuras e da la mort, ella glorifitgescha però er la vita e l'affecziun tranter ils umans. Bain èn malsognas e la mort ils motivs principals da sia ovra. Tuttina cuntegna questa ovra er ina legria luminusa ed ina profunditad sgulatschanta. Ed ella sa stenta adina da far vegnir a la glisch il «material latent» orasut la cuverta dal mintgadi. Il program poetic è cuntegnì en la poesia «Königswege»: „Fluss aufwärts / kehren die Lachse / zu ihren Laich- / plätzen zurück. // Im Strom der Sprache / baut das Gedicht / eine Treppe / dem Wort.“