Leta Semadeni è naschida l'onn 1944 a Scuol. Ella ha studegià linguas a l'Universitad da Turitg ed ha lavurà sco magistra. En il rom da sia lavur ha ella vivì en l'America latina, a Paris, a Berlin ed a New York. Dapi il 2005 viva ella a Lavin.
Leta Semadeni scriva principalmain poesias en rumantsch u en tudestg e las translatescha mintgamai sezza en l’autra lingua. Ses emprim roman Tamangur è vegnì undrà cun il Premi svizzer da litteratura 2016.
Scriver pluriling, autotranslaziun, vegnir translatà: L’ovra da Leta Semadeni – che cumpiglia lirica, prosa curta, romans e cudeschs d’uffants – vegn creada e purtada en in spazi da resuns plurilings. Sias poesias reunidas en sis toms lirics èn cumparidas en revistas litteraras ed antologias da tuttas regiuns linguisticas da la Svizra, en Germania, Engalterra, Spagna, Tschechia e Lituania. Ellas èn quasi tuttas vegnidas stgaffidas en duas versiuns linguisticas, en rumantsch e tudestg, senza esser translaziuns: I sa tracta da creaziuns linguisticas autonomas che vegnan cumponidas en in gieu dialogic ed integreschan mintgamai agens mezs stilistics e ludics da las duas linguas. La forza poetica na deriva betg mo dal singul text, mabain er da la tensiun tranter las duas versiuns. Grazia a las translaziuns en franzos, talian, englais, albanais ed islandais sa schlargia il spazi da las significaziuns poeticas ad in vast champ d’experimentaziun litterara: obstachels linguistics, cunfins da l’expressiun e da la translaziun vegnan examinads sco mezs poetics.
Quai che collia l’ovra da la scriptura engiadinaisa suror ils divers geners litterars è l’impurtanza e la significaziun da bestgas: «Adüna darcheu / aintran / luotin / bes-chas / aint in meis destin», «Immer wieder / schleicht ein Tier / durch meine Texte», legiain nus en la poesia Bes-chas / Tiere. En bleras poesias èn las bestgas in element central, mintgatant èn ellas in visavi concret, mintgatant essers fabulus. Ellas cumparan en siemis, condenseschan pensaments e sentiments. Da la confruntaziun intensiva cun bestgas nascha ina profunda identificaziun, il giavisch d’ina colliaziun da las olmas u perfin la metamorfosa reala u imaginada: «In mia vita da vuolp / d’eira eu tuot e tuot / d’eira eu». En il dialog cun las bestgas s’expriman la tschertga ed il desideri d’in esser cumplain cun sens svegliads ed in sensori fin, il giavisch d’esser «be là saimpermâ / ingio cha la patta / tocca il sögl». Quai pudess er esser in manifest poetic: l’attenziun per detagls e la reducziun a l’essenzial èn fundamentalas per scriver lirica e medemamain in effect da la lirica sin lecturas e lecturs. La concentraziun linguistica ed il fil cotschen dal bestiari vegnan perpetuads en ils cudeschs d’uffants da Semadeni ed en sias duas ovras da prosa publitgadas en tudestg, Tamangur (2015) ed Amur, grosser Fluss (2022). Er en ils latschs da quests romans cumponids sco collaschas giogan bestgas ina rolla elementara. Cun translaziuns en franzos, talian, spagnol, tschec, englais e russ chatta er sia prosa resuns plurilings.
Leta Semadeni lavura en maniera creativa, productiva e poetologicamain signifitganta cun la bi- e plurilinguitad litterara. Sia ovra che cumpiglia divers geners s’adressescha cun dus cudeschs d’uffants e cun in tom da l’OSL distinguì cun il Premi Josef Guggenmos per lirica d’uffants ad in public vast. Sia creaziun litterara multifara enritgescha la litteratura rumantscha, tudestga e svizra.
